پوست خشک، خشکی پوست؛ علت، درمان، پیشگیری و ترکیبات مفید

در این مقاله درباره علت خشکی پوست، درمان و روش‌های مراقبت از این نوع پوست می‌پردازیم و در انتها بهترین ترکیبات و مرطوب‌کننده‌ها را معرفی خواهیم کرد.

پوست خشک چیست؟

پوست خشک، وضعیت پوستی شایعی است که با کمبود رطوبت در سطحی‌ترین لایه پوست، اپیدرمیس شناخته می شود. این وضعیت پوستی در زنان و مردان به یک اندازه شایع است و افراد مسن عموما بیشتر در معرض خشکی پوست قرار دارند. لایه اپیدرمیس پوست به طور طبیعی از پروتئین و چربی(لیپید) تشکیل شده است. بخش چربی در کنار پروتئین‌های خاصی مانند filaggrin مانع از تبخیر رطوبت پوست می‌شوند. زمانی که به هر دلیلی میزان چربی یا پروتئین های موجود در پوست کم شود،‌خشکی پوست اتفاق می‌افتد. در اغلب موارد خشکی پوست به دلیل عوامل محیطی مانند آب وهوای خشک و نبود رطوبت کافی در محیط اتفاق می‌افتد که می تواند تا حد زیادی کنترل شود. اساسا درمان و پیشگیری از خشکی پوست نیز از طریق کنترل عوامل ایجاد‌کننده صورت می‌گیرد.

عوامل ایجاد کننده خشکی پوست

خشکی پوست را نمی‌توان تنها به یک عامل نسبت داد بلکه مجموعه‌ای از عوامل درونی و بیرونی می‌تواند باعث خشکی پوست یا تشدید آن شود. عوامل خارجی از جمله شایع‌ترین و مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده خشکی پوست هستند. این عوامل شامل آب و هوای سرد و خشک به خصوص در فصول سرد و استفاده از سیستم‌های حرارتی است.

عوامل داخلی شامل سلامت عمومی بدن،سن، ژنتیک،‌سابقه خانوادگی و سابقه بیماری‌هایی مانند درماتیت آتوپیک،‌کم‌کاری تیروئید و بیماری‌های کلیوی است.

عوامل خارجی ایجاد کننده خشکی پوست عبارتند از:

• شستن بیش از حد پوست با صابون‌ها و شوینده‌های قلیایی
• استفاده بیش از حد از ضدعفونی کننده‌ها و ترکیبات حل‌کننده چربی مانند الکل‌ها
• آب و هوای سرد
• رطوبت کم محیط
• وجود ترکیبات عطری در مرطوب‌کننده‌ها
• لایه بردارهای شیمیایی درمان آکنه مانند رتینول،‌آلفاهیدروکسی اسیدها،‌سالیسیلیک اسید و بنزوئیل پروکساید

حمام و دوش گرفتن اگرچه به طور موقت به دلیل قرار گرفتن در فضای مرطوب،‌ممکن است خشکی پوست را کاهش دهد اما با خارج شدن از حمام و تبخیر رطوبت از سطح پوست،‌خشکی پوست تشدید می‌شود. خشکی و کشیدگی بیش از حد پوست،‌پس از حمام می‌تواند به دلیل از بین رفتن رطوبت و چربی طبیعی سطح پوست باشد.

از دیگر عواملی که موجب تشدید خشکی پوست می‌شود استفاده از صابون‌های قلیایی و قوی است. انتخاب شوینده مناسب در پیشگیری و کاهش علایم خشکی اهمیت بسیاری دارد.صابون‌ها حاوی ترکیبات حل‌کننده چربی هستند و برخی از انواع آن با اسکراب پوست و حذف بیشتر چربی‌های طبیعی سطح پوست موجب تشدید علایم خشکی می‌شوند. شوینده‌های صورت با PH اسیدی(مانند پن‌ها) و فاقد ترکیبات عطری انتخاب بهتری برای پوست‌های خشک خواهد بود.

استفاده نادرست از مرطوب کننده یا استفاده از مرطوب کننده نامناسب از دیگر عواملی است که موجب برطرف نشدن و تشدید خشکی پوست می‌شود. (در ادامه درباره ترکیبات می‌خوانید) گاهی اوقات الیاف و جنس لباس می‌تواند منجر به تحریک و خشکی پوست شود از این نوع الیاف می‌توان به پشم و الیاف مصنوعی اشاره کرد.

خشکی پوست می‌تواند عارضه برخی داروها باشد. داروهایی مانند داروهای کاهنده فشارخون بالا، کاهنده کلسترول، داروهای درمان آلرژی و داروهای درمان آکنه از جمله این داروها هستند. به طور  طبیعی با افزایش سن پوست خشک‌تر شده و افراد مسن بیشتر در معرض این مشکل هستند. هم‌چنین خشکی پوست می‌تواند عارضه بیماری زمینه‌ای باشد. اگزما،‌پسوریازیس، دیابت،‌کم‌کاری تیروئید و سوء تغذیه از جمله مواردی است که با خشکی پوست همراه است.

علایم خشکی پوست

علامت کلیدی خشکی پوست خارش است. پوست افراد با این نوع پوست اغلب زبر،‌خشک و دارای بثورات قرمز رنگ است که این لکه‌های قرمز رنگ نیز اغلب دارای خارش است. مناطقی از بدن که تحت تاثیر خشکی‌های شدید قرار می‌گیرد شامل دست‌ها،‌ پاها، قسمت ساق پا، شکم و نواحی که اغلب در معرض سایش قرار دارد مانند قوزک پا و پاشنه پا هستند.

علایم و نشانه‌ها:

• خارش
• زبری و خشکی پوست
• بثورات قرمز رنگ به شکل اگزما

خارش خشکی پوست را شدیدتر کند. خارش موجب ایجاد چرخه «خارش-خراش» خواهد شد به طوری که احساس خارش با خاراندن بیشتر می‌شود. در صورتی که اگر فرد به احساس خارش پاسخ ندهد،‌این احساس خودبه‌خود رفع خواهد شد، مانند زمان خواب.

علاوه بر این خاراندن و سایش بیش از حد نواحی خشک پوست باعث ضخیم و چرمی شدن پوست می‌شود. در برخی افراد با پوست خشک برآمدگی‌های قرمز رنگ کوچکی دیده می‌شود که با خاراندن دچار خراش شده و باعث ایجاد عفونت در پوست فرد می‌شود.

درمان خشکی پوست

در اغلب موارد(بیش از ۹۰٪) خشکی پوست با استفاده از مرطوب‌کننده مناسب که مانع از تبخیر رطوبت پوست می‌شود، درمان خواهد شد. از آن جا که علت خشکی پوست در اغلب موارد عوامل خارجی و محیطی است این مشکل پوستی با درمان‌های موضعی مانند استفاده از نرم‌کننده و مرطوب کننده مناسب کنترل خواهد شد. هم‌چنین استفاده از شوینده مناسب و حفظ رطوبت از دیگر عوامل مهم در بازیابی رطوبت پوست است.

با توجه به نقش استفاده از مرطوب کننده در درمان خشکی پوست در ادامه بهترین و بدترین ترکیبات برای پوست‌های خشک را بررسی می‌کنیم.

ترکیبات مفید برای پوست‌های خشک

برای خشکی پوست چه در اثر ژنتیک،‌چه در اثر عوامل محیطی چه استفاده از ترکیبات نامناسب ایجاد شده باشد، درمان مستلزم استفاده از نرم‌کننده ها و امولیانت های مناسب است، ترکیباتی که با پر کردن و جبران ذخیره رطوبت پوست،‌خشکی پوست را درمان کند. در نظر داشته باشید همه انواع امولیانت‌ها و نرم‌کننده‌ها ممکن است برای پوست‌های خشک مناسب نباشد. برخی انواع روغن‌های طبیعی می‌تواند به طور شگفت‌انگیزی به درمان علایم خشکی پوست کمک کند.

ترکیبات طبیعی نرم‌کننده پوست

افراد با پوست خشک را می‌توان به نوعی خوش‌شانس دانست زیرا طبیعت برای بازیابی رطوبت و بازگرداندن نرمی و لطافت پوست گزینه‌های زیادی در اختیار آنان قرار داده‌است. طیف وسیعی از گزینه‌ها شامل روغن‌های گیاهی،‌عصاره‌های گیاهی و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی با منشا گیاهی مانند EGCG موجود در چای سبز از جمله این انتخاب‌ها است.  این ترکیبات به تقویت سطح دفاعی پوست برای مقابله با عوامل محیطی کمک می‌کند.

البته همه ترکیبات و روغن‌های گیاهی برای پوست‌های خشک مفید نیست. به عنوان مثال برخی اسانس‌های روغنی یا essential oils ممکن است به نظر برسد چون روغن هستند برای پوست مفیدند اما در حقیقت این روغن‌ها حاوی ترکیبات عطری فرار هستند که می‌تواند باعث افزایش حساسیت پوست شوند و هر چه پوست در اثر استفاده از ترکیبات محرک و نامناسب، حساس‌تر شود میزان خشکی پوست افزایش می‌یابد. نمونه‌ای از essential oils‌ ها می توان به روغن درخت چای اشاره کرد که به دلیل خاصیت ضدباکتری و ضدقارچی ترکیب مناسبی برای پوست‌ها چرب محسوب می‌شود.

بهترین روغن‌های طبیعی برای پوست‌‌های خشک روغن‌های فاقد عطر هستند. از جمله این روغن‌ها روغن گل‌گاوزبان، ‌روغن گل مغربی، روغن گل آفتابگردان و روغن دانه کرن‌بری هستند که در کاهش علایم خشکی پوست و احیا و بازسازی پوست‌ فوق‌العاده موثرند،‌ ضمن این که این روغن‌ها غنی از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی هستند که به دفاع از پوست در برابر عوامل محیطی کمک می‌کنند.

کره‌های گیاهی ترکیب عالی دیگر برای تغذیه و بازسازی پوست های خشک است. کره‌های گیاهی غنی مانند کره شی(شی باتر)،‌ کره کاکائو و کره جوجوبا از جمله انتخاب‌های مناسب در این گروه است. کره‌های گیاهی در حقیقت امولیانت‌های تغلیظ شده‌اند که با قرار گرفتن در سطح پوست به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند و حفظ رطوبت کلید اصلی توقف چرخه خشکی پوست است.

ترکیبات دیگر …

انواع دیگر ترکیبات احیاکننده و بازسازی کننده مانند سرامید، گلیسیرین،‌ کلسترول و اسیدهای چرب امگا در تقویت و تغذیه پوست‌های خشک و کاهش علایم نقش موثری دارند.

مسلما در این مقاله لیست تمام ترکیبات مفید ذکر نشده و تنها به ذکر ترکیباتی که تحقیقات و مطالعات بیشتری اثربخشی آن ها را ثابت کرده، اکتفا شده است. همان‌طور که گفته شده موثرترین راه برای کاهش علایم خشکی پوست استفاده از مرطوب‌کننده‌های حاوی ترکیبات مفید و اجتناب از ترکیبات خشک کننده است.

ترکیبات مضر برای پوست‌های خشک

به طور کلی پوست‌های خشک علاوه بر اجتناب از ترکیبات خشک‌کننده باید از هر ترکیبی که باعث ایجاد آلرژی و التهاب پوست می‌شود اجتناب کنند،‌ حساسیت و آلرژی موجب خشک‌تر شدن پوست می‌شود. از جمله مهم‌ترین ترکیبات آلرژی‌زا عطرهای به کاررفته در محصولات هستند. محصولات مورد استفاده پوست‌های خشک باید فاقد عطر و ترکیبات آلرژی‌زا باشد. برخی ترکیبات که موجب خشکی پوست می‌شود را در ادامه می‌بینید.

• رتینوئیدها و دیگر مشتقات ویتامین A (خشکی پوست عارضه جانبی این ترکیبات است)
• بنزوئیل پروکساید (باعث تحریک،خشکی و حساسیت پوست می‌شود)
• الکل‌ها(با حل کردن چربی پوست موجب تحریک و تشدید خشکی پوست می‌شوند)
• سالسیلیک اسید
• ترکیبات عطری و برخی نگهدارنده‌ها (با ایجاد آلرژی و حساسیت موجب تشدید خشکی پوست می‌شود)

شوینده‌های مورد استفاده پوست‌های خشک باید فاقد سورفکتانت‌های سدیم لوریل سولفات(Sodium lauryl sulfate) ،‌سدیم لورت سولفات(Sodium laureth sulfate)، آمونیوم لوریل سولفات(Ammonium lauryl sulfate) و هم چنین ترکیبات صابونی مانند سدیم تالوآت و سدیم کوکوآت باشد.

بهترین شوینده برای پوست‌های خشک، محصولات ملایم، فاقد عطر با PH نزدیک به PH پوست یعنی بین ۴.۲ تا ۵.۵ است.

از آن‌جا که هر محصولی می‌تواند حاوی ترکیبات خشک‌کننده یا آلرژی‌زا باشد همواره به پوست خود توجه کنید اگر با استفاده از محصولی علایم قرمزی،‌ خشکی و خارش پوست تشدید شد، استفاده از محصول را متوقف کنید.

استفاده از ضدآفتاب را فراموش نکنید چرا که خشکی یکی از عوارض اشعه آفتاب است. از آن‌جا که برخی ترکیبات موجود ضدآفتاب‌های شیمیایی می‌تواند موجب آلرژی و حساسیت شود، ضدآفتاب‌های مینرال می‌تواند انتخاب بهتری برای پوست‌های خشک باشد.

شما نیز تجربه‌های خود را درباره خشکی پوست و راه‌های مقابله با آن با ما در میان بگذارید.

ممنونیم که اخلاق حرفه ای را رعایت کرده و مطالبِ ما را با ذکر منبع و لینک نشر می دهید .

پیشنهاد می کنیم این مقاله ها را هم ببینید :

همه آن چه که باید از سد دفاعی پوست و مراقبت از آن بدانیم

آیا پارابن ها واقعا مضرند ؟

همه آن چه که باید از ترکیباتِ ضدآفتاب ها بدانیم

از ضدآفتاب های مینرال چه می دانیم ؟

الکل با پوست ما چه می کند ؟

۵ ماده ضدچروک پوست که علم به شما پیشنهاد می کند

تفاوت مرطوب کننده و آبرسان ؛ تفاوت پوست خشک و پوست کم آب

نقد و بررسی ضدآفتاب مینرال پرودرما +SPF 40 فاقد جاذب های شیمیایی

نقد و بررسی فلویید ضدآفتاب ویشی +SPF 50 ب ب مناسب پوست های چرب و مختلط

نقد و بررسی کرم ضدآفتاب فاقد چربی ژنوبایوتیک SPF50

نقد و بررسی فلوئید ضدآفتاب سان سیف SPF50 فاقد چربی

نقد و بررسی کرم ضدآفتاب فاقد چربی راسن SPF30

منبع : medicinenet