از pH پوست و pH محصولات مراقبت از پوست بیشتر بدانیم

مفهوم pH پوست در بحث مراقبت از پوست یکی از موضوعاتی است که سال‌ها مورد غفلت قرار گرفته بود. حفظ pH طبیعی پوست در حفظ سلامت پوست ضروری است. برای استفاده درست و موثر از محصولات و سرم‌های گوناگون با هم نیز باید بدانید مواد و ترکیبات موثر در چه pH فعال‌اند و کدام محصولات را نباید با هم ترکیب کرد. در این مقاله می‌خوانید pH پوست چیست و چرا در حفظ سلامت پوست اهمیت دارد و چه عواملی pH طبیعی پوست را برهم می‌زنند. تلاش کرده‌ایم این مطلب را تا حد امکان ساده و کاربردی بیان کنیم. تا انتهای این مقاله با اسکین‌مگ همراه باشید.

pH پوست چیست؟

ph مخفف قدرت هیدروژن (power of hydrogen) یا پتانسیل هیدروژن (potential of hydrogen) است. پ‌هاش یک محلول بیانگر غلظت یون‌های هیدروژن در محلول است. میزان اسیدی یا قلیایی بودن یک محلول را با آب خالص با ‌pH خنثی (pH=7) مقایسه کرده و اندازه می‌گیرند. هر مایعی با ph کم‌تر از ۷ اسیدی و با pH بیشتر از ۷ قلیایی (بازی) در نظر گرفته می‌شود. به طور کلی اسیدها طعم ترش و بازها طعم تلخ دارند.

آب لیموترش حاوی ۵ درصد سیتریک‌اسید  است و pH آن حدودا ۲.۲ است که به شدت اسیدی است در مقابل جوش شیرین طعم بسیار تلخی دارد زیرا پ‌هاش آن حدودا  ۹ است که بسیار قلیایی است. هر دوی این مواد، ترکیباتی هستند که هرگز نباید روی پوست قرار دهید.

چرا pH پوست در حفظ سلامت آن اهمیت دارد؟

پ‌هاش پوست روی چند عامل موثر در حفظ سلامت پوست اثر می‌گذارد. مطالعات نشان داده زمانی که pH پوست کم‌تر از ۵ است پوست سالم‌تر، هیدراته‌تر و عملکرد سد دفاعی پوست بهتر از زمانی است که pH پوست بیشتر از ۵ است (WileyOnlineLibrary).

پوست ما توسط یک پوشش نازک اسیدی که لایه شاخی پوست را می‌پوشاند محافظت می‌شود. این پوشش نازک اسیدی acid mantle یا پوشش اسیدی نام دارد. این پوشش اسیدی از اسیدهای چرب، لاکتیک‌اسید، پیرولیدن‌کربوکسیلیک‌اسید، اسیدهای آمینه و … تشکیل شده است.

به عبارت ساده‌تر پوشش اسیدی= لایه محافظ سطح پوست متشکل از عرق،‌ چربی پوست و سلول‌های مرده پوست.

pH پوست ما توسط این لایه اسیدی تعیین می‌شود که معمولا بین ۴ تا ۷ تغییر می‌کند و به طور متوسط ۴.۷ است. این پ‌هاش اسیدی از پوست در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و آلودگی‌های محیطی محافظت می‌کند و باعث نرم و لطیف شدن پوست می‌شود(wiley).

برهم خوردن pH پوست می‌تواند اثرات نامطلوبی روی پوست داشته و منجر به التهاب پوست، درماتیت آتوپیک، دهیدراته شدن پوست، خشکی پوست، حساسیت پوست، آکنه و مالاسزیا فولیکولیت شود(springer).

پوشش اسیدی در حفظ عملکرد سد دفاعی پوست و حفظ رطوبت پوست به اندازه میکروبیوم (فلور ‍طبیعی پوست یعنی باکتری‌های سالمی که روی پوست زندگی می‌کنند) اهمیت دارد.

همان‌طور که باکتری‌ها و مخمرهای روده ما را از بیماری‌هایی مانند کرون، بیماری‌های خودایمنی و حساسیت‌های غذایی در امان نگه می‌دارد، فلور طبیعی پوست شامل باکتری‌های مفید پوست ما را در برابر بیماری‌هایی مانند آکنه، رزاسه، پسوریازیس و درماتیت ایمن نگه‌ می‌دارد. تحقیقات نشان داده رابطه بسیار نزدیکی بین پ‌هاش پوست و باکتری‌های مفید سطح پوست وجود دارد (onlinelibrary.wiley).

چه عواملی pH پوست را تغییر می‌دهد؟

آلودگی، میکروارگانیزم‌های بیماری‌زا، استفاده بیش از حد از ترکیبات مسدود‌کننده، شوینده‌ها، صابون‌ها، پاک‌کننده‌ها و حتی آب! که در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم (pubmed و wiley و karger).

به عنوان یک قاعده کلی هر چه pH ماده‌ای بالاتر باشد بیشتر pH پوست را برهم زده و در نتیجه باعث ضعیف‌تر شدن سد دفاعی پوست می‌شود. پس آب به خودی خود بد نیست اما «آب سخت» چرا. آب سخت آب لوله‌کشی حاوی ترکیبات معدنی است که pH آن را تا ۸.۵ یا بیشتر بالا می‌برد.

جالب این که میسلار‌واتر به همین دلیل اختراع شد، در دهه ۹۰ میلادی که فرانسه به داشتن آب سخت مشهور بود، یک شیمیدان فرانسوی میسیلارواتر  اختراع کرد تا زنان فرانسوی بدون آسیب به پوست (پوشش اسیدی پوست) صورت‌شان را تمیز کنند.

اما مهم‌ترین ماده‌ای که می‌تواند pH طبیعی پوست را مختل کند شویند‌ه‌ها هستند. به خصوص شوینده‌های قوی که احساس خوشایند اما به شدت مضر تمیزی بیش از حد ایجاد می‌کنند.

• راهنمای انتخاب شوینده صورت ملایم و آشنایی با ترکیبات شوینده‌ها

همانطور که در مقاله راهنمای انتخاب شوینده ملایم هم خواندید هدف این است پوست را بدون از بین بردن و پاک کردن روغن‌های طبیعی آن پاک کنید. به همین دلیل است پاک‌کننده‌های روغنی تا این حد محبوب شده‌اند. پاک‌کننده‌های روغنی آلودگی‌ها و ترکیبات آرایشی را بدون از بین بردن چربی طبیعی پوست از روی پوست پاک می‌کنند و بهتر از همه این که روغن‌ها پ‌هاش ندارند و هنگام انتخاب یک روغن پاک‌کننده نیازی نیست نگران قلیایی بودن آن باشید.

اما روغن‌ها هم برای همه مناسب نیستند. برخی روغن‌ها کومدوژنیک بوده و می‌تواند در پوست‌های چرب سبب تشدید جوش و آکنه شوند.

• روغن های جوش زا و روغن های غیر جوش زا +نکاتی درباره ترکیبات کومدون زا

شست‌وشو و تمیز کردن پوست یکی از مهم‌ترین مراحل مراقبت از پوست است و می‌خواهیم با استفاده از یک شوینده ملایم با pH سازگار با پوست، بدون آسیب به سد دفاعی پوست آن را تمیز کنیم.

شوینده‌های که روی آن درج شده «با pH تنظیم شده»، «با پ‌هاش متعادل» و یا «با pH سازگار با پوست»همگی به این معناست که pH شوینده مشابه pH طبیعی پوست یعنی ۴.۵ تا ۵.۵ است.

بر اساس مطالعات به نظر می‌رسد پ‌هاش ۵.۵ برای شوینده‌ها پ‌هاش مناسبی است و برخلاف صابون‌های قلیایی باعث برهم خوردن فلور میکروبی پوست نمی‌شود(karger).

برخلاف توصیه‌های غیرعلمی که می‌گویند جوش‌شیرین را روی صورت بزنید پ‌هاش این ماده ۹ است و باز برخلاف تصور مواد قلیایی (بازها) بیش از اسیدها سبب سوختگی شیمیایی می‌شوند.

مطالعات بسیاری نشان داده است ترکیبات و مواد قلیایی سبب برهم خوردن pH طبیعی پوست شده و عملکرد لایه شاخی را مختل می‌کند. حتی یکی از این مطالعات اثر شوینده‌های قلیایی را روی نوزدان ۲ تا ۱۶ هفته مطالعه کرد. این مطالعه نشان داد صابون‌های قلیایی (۹.۵ pH) می‌تواند pH پوست را به شدت افزایش دهد. افزایش pH پوست سبب آسیب و تغییر فیزیولوژیک پوشش اسیدی، برهم خوردن فلور میکروبی پوست و تغییر آنزیم‌های لایه بالای اپیدرم می‌شود(karger).

ph پوست یک عامل کلیدی در حفظ عملکرد لایه شاخی و سد دفاعی پوست و دفاع ضدمیکروبی پوست است. شناخت عواملی که پ‌هاش پوست را تغییر می‌دهند و محصولاتی که به حفظ ph پوست کمک می‌کنند در درمان و بهبود بسیاری از مشکلات پوستی دارای اهمیت است.

اگر جوش‌شیرین برای پوست بد است پس چرا بسیاری از شوینده‌ها و محصولات ضدجوش از این ترکیب استفاده می‌کنند؟

نه تنها برخی محصولات بلکه برخی از وبسایت‌ها و پیج‌های شبکه‌های اجتماعی با موضوع سلامتی! توصیه می‌کنند از جوش‌شیرین به عنوان لایه‌بردار استفاده کنید.این سایت‌ها یا پیج‌ها یا واقعا مطلع نیستند یا اگر بدبین باشیم با آسیب بیشتر به پوست به دنبال این هستند محصولات بیشتری بخرید یا مطالبی با عناوین مثلا جذاب مثل ۲۵ دلیل شگفت‌انگیز که چرا باید از لیموترش روی صورت استفاده کنید؟!

آگاهی از دانش روز مراقبت از پوست و شناخت پوست به شما کمک می‌کند تحت تاثیر تبلیغات بی‌پایه و اساس و ادعاهایی ک تنها با هدف بازاریابی صورت می‌گیرد قرار نگیرید. نتایج یک مطالعه به خوبی این موضوع را نشان می‌دهد:

اکثر محصولاتی که برای پوست‌های حساس توصیه می‌شود دارای اثرات تحریکی قابل‌توجه روی پوست هستند که عمدتا مرتبط با pH محصول مرتبط است و به نظر می‌رسد تنظیم مقررات برای درج مشخصات محصول به طور دقیق و شفاف و به خصوص درج pH شوینده‌ها و نوع پاک‌کننده یا سورفکتانت‌های به کار رفته در محصول برای شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها ضروری است(wiley).

آیا برای تنظیم pH پوست باید از تونر استفاده کنیم؟

بستگی دارد. تونرها در ابتدا برای کاهش عوارض شوینده‌های قلیایی و کاهش و متعادل کردن pH پوست طراحی و تولید شدند. اما از زمان کشف! اثرات نامطلوب شوینده‌های قلیایی روی پوست تولید‌کنندگان شویند‌هایی با ‌‌pH اسیدی و سازگار با پوست تولید کردند. پس اگر از یک شوینده‌ با ‌pH سازگار با پوست استفاده می‌کنید نیازی به استفاده از تونر نیست.

درباره شوینده‌هایی که ما بررسی کردیم لینک زیر را ببینید.

 بررسی محصول  شوینده صورت

محصولات مراقبت از پوست وابسته به pH

علاوه بر pH پوست و اهمیت آن برخی ترکیبات مراقبت از پوست نیز برای حداکثر کارایی و اثربخشی نیاز به pH خاصی دارند. این ویژگی وابستگی به ‌pH نامیده می‌شود. اما چه محصولاتی وابسته به pH هستند: برخی ترکیبات فعال در لایه‌بردارهای شیمیایی و سرم‌ها.

لایه‌بردارهای شیمیایی مانند بتاهیدروکسی‌اسیدها (سالیسیلیک‌اسید) و آلفاهیدروکسی‌اسیدها (گلایکولیک، لاکتیک و ماندلیک‌اسید) چیزی به نام ارزش اسید آزاد (Free Acid Value) یا FAV دارند که قدرت واقعی لایه‌برداری آن را بیان می‌کند.

• چگونه لایه بردار مناسب پوست انتخاب کنیم؟

هنگامی که یک محلول اسیدی با pH کم‌تر از 2.0 فرموله می‌شود کل اسید موجود در آن آزاد در نظر گرفته می‌شود و به طور نامحدود هدفی که برای آن فرموله شده مانند بازکردن منافذ و کومدون، درمان آکنه، لایه‌برداری از سلول‌های مرده، افزایش تولید کلاژن و افزایش گردش سلولی را انجام می‌دهد. مثلا اگر یک محلول سالیسیلیک‌اسید 20٪ در پ‌هاش 2 داشته باشیم تمام آن 20٪‌ به طور آزاد فعال بوده و روی پوست عمل می‌کند اما هر چه pH محلول سالیسیلیک‌اسید افزایش یابد و به 7 نزدیک شود درصد کم‌تری از 20٪ فعال خواهد بود.

پس ‌pH پایین‌تر لایه‌بردار شیمیایی به این معناست که لایه‌بردار عمیق‌تر نفوذ کرده، موثرتر عمل خواهد کرد و غلظت بالاتری از آن در محلول فعال خواهد بود. البته بدیهی است لایه‌بردارهایی با پ‌هاش تا این اندازه پایین در داروخانه‌ها پیدا نخواهید کرد و استفاده از آن‌ در منزل می‌تواند خطرناک هم باشد.

بنابراین تولیدکنندگان حداقل تولیدکنندگان معتبر محصولات مراقبت از پوست، درصد اسید لایه‌بردارهای شیمیایی را کاهش داده و pH آن را تا حدی افزایش داده‌اند تا ضمن حفظ خاصیت لایه‌برداری ترکیبات فعال، سلامت مصرف‌کننده نیز به خطر نیفتد.

ابتدای مقاله گفتیم با وجود تمام تیترهای جذاب و تشویق‌کننده هرگز نباید لیمو را به پوست بزنید. pH لیمو 2.0 است و حاوی 5٪ سیتریک‌اسید آزاد است که به شدت می‌تواند پوست را تحریک کند. هم‌چنین روغن لیمو یک روغن فوتوتوکسیک است یعنی پوست را به شدت به نور حساس می‌کند که گاه سبب سوختگی و ایجاد تاول در پوست می‌شود (pubmed).

اما اسیدها بیش از آن که تحت‌تاثیر قرار بگیرند و بی‌اثر شوند، اغلب با تغییر pH سایر محصولات آن‌ها را بی‌اثر کنند در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.

آیا لازم است از محصولات حساس به pH با فاصله زمانی استفاده کنیم؟

از آن‌جا که اسیدها در pH خاصی کار می‌کنند، مهم است این محصولات را با محصولات دیگر مخلوط نکنیم تا تغییر pH باعث بی‌اثر شدن ترکیبات فعال آن‌ها نشود.

به عنوان یک قاعده‌کلی در برنامه مراقبت از پوست یا روتین پوست بهتر است قبل از رفتن به مرحله بعد یا محصول بعدی ۲۰ تا ۳۰ دقیقه صبر کنید. در این زمان ‌ph محصول که عموما زیر ۴ است توسط پوست خنثی ‌می‌شود.

البته درباره ایجاد فاصله زمانی بین محصولات مختلف بین متخصصان و البته تولیدکننده‌ها اختلاف نظر وجود دارد و برخی معتقدند ایجاد فاصله زمانی ضرورتی ندارد. استفاده بلافاصله از یک محلول اسیدی و مرطوب‌کننده سبب می‌شود اسید بافر مرطوب‌کننده را از بین برده و پ‌هاش آن را تغییر دهد. یعنی اگر از مرطوب‌کننده یا سرم حاوی ترکیبات حساس به pH استفاده می‌کنید، پ‌هاش مرطوب‌کننده می‌تواند توسط محلول اسیدی تغییر کرده و کارایی خود را از دست بدهد. مثلا استفاده از یک سرم سالیسیلیک‌اسید می‌تواند اثرات آنتی‌اکسیدانی ترکیبی مانند نیاسینامید را که در پ‌هاش ۵ تا ۷ فعال است را خنثی کند. یعنی اغلب این اسیدها هستند که بیشتر بر عملکرد مرطوب‌کننده‌ها اثر می‌گذارند نه برعکس.

ترتیب استفاده از محصولات مراقبت از پوست

در ادامه با در نظر گرفتن مطالب بالا ترتیب استفاده از محصولات مراقبت از پوست را می‌بینید. طبیعتا در یک زمان از همه محصولات گفته شده استفاده نمی‌کنید. برنامه‌های مراقبت از پوست به روش آسیایی شامل مراحل بیشتری است که ما ذکر نمی‌کنیم.

1.  استفاده از یک روغن پاک‌کننده
2.  شوینده ملایم با ‌pH سازگار با پوست (5.5 یا کم‌تر)
3. سرم ویتامین سی (آسکوربیک‌اسید). ۲۰ تا ۳۰ دقیقه صبر کنید.
4. سرم BHA (سالیسیلیک‌اسید). ۲۰ تا ۳۰ دقیقه صبر کنید.
5. آلفاهیدروکسی‌اسید (گلایکولیک‌، لاکتیک، ماندلیک اسید). ۲۰ تا ۳۰ دقیقه صبر کنید.
6. رتینوئیدها
7. ترکیبات درمان لک مانند آزلائيک‌اسید، بنزوئیل‌پروکساید و …
8. مرطوب‌کننده
9. مسدودکننده‌ها (وازلین و روغن‌های معدنی و سایر روغن‌ها)

این مقاله به پایان رسید و خوشحال خواهیم شد نظرات شما را هم درباره pH پوست و محصولات وابسته به PH در بخش نظرات بخوانیم.

تلاش کرده‌ایم در تهیه این مقاله از آخرین مقاله‌های منتشر شده در منابع و سایت‌های معتبر استفاده کنیم اما احتمال خطا را هرگز صفر نمی‌دانیم اگر مطلبی جا افتاده یا مقاله به روزتری مطالعه کرده‌اید با ما در میان بگذارید تا آن را اصلاح کنیم.